Informacje podstawowe

Bytom (niem. Beuthen, śl. Bytōm, Bytōń) – miasto w Polsce na prawach powiatu, położone w województwie śląskim, na Wyżynie Śląskiej, w centrum Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.

Bytom to jedno z najstarszych miast historycznego Górnego Śląska. Był siedzibą książąt piastowskich Księstwa Bytomskiego. 7 kwietnia 1348 Bytom wraz z całym Śląskiem został formalnie włączony do I Rzeszy Niemieckiej, której częścią był do 1806 roku. Od 1526 r. własność dynastii Hohenzollernów, a od 1623 r. – rodu Donnersmarcków jako Wolne Państwo Stanowe. W latach 1742–1945 miasto znajdowało się w granicach Prus oraz Niemiec, pełniąc istotną rolę jako ośrodek gospodarczy i administracyjny lokalnego zagłębia przemysłowego.

Po wojnie znaczna część rodowitych mieszkańców wyemigrowała lub została przymusowo wysiedlona do Niemiec, a mężczyźni (szczególnie górnicy) wywiezieni do obozów pracy przymusowej w ZSRR. Z kolei z Kresów Wschodnich napłynęli liczni Polacy przesiedlani („repatriowani”) z terenów włączonych do ZSRR. Dekady PRL charakteryzowały się stałym naciskiem na rozwój przemysłu ciężkiego, prowadząc do rabunkowej eksploatacji górniczej, której skutki miasto nadal odczuwa. Dziś Bytom jest ważnym miejscem na kulturowej, rozrywkowej i industrialnej mapie regionu.

Według danych GUS, 31 grudnia 2024 r. Bytom był zamieszkiwany przez 146 290 osoby.

Strona z informacjami o Bytomiu

Krótki zarys historyczny

Bytom to jedno z najstarszych miast Górnego Śląska, o bogatej i często burzliwej historii, która odzwierciedlała skomplikowane losy regionu.

Początki i średniowiecze (XI-XIII w.): Początki Bytomia sięgają XI wieku, kiedy to prawdopodobnie z inicjatywy Kazimierza Odnowiciela powstał gród warowny na Wzgórzu św. Małgorzaty, mający chronić południową granicę państwa polskiego przed najazdami czeskimi. Pierwsza pisemna wzmianka o miejscowości o nazwie "Bitom" pochodzi z 1123 roku. W 1179 roku Bytom został odłączony od Małopolski i włączony do księstwa raciborskiego, co trwale wpisało go w granice Górnego Śląska. Kluczowym momentem było nadanie praw miejskich na prawie niemieckim (magdeburskim) w 1254 roku przez księcia opolsko-raciborskiego Władysława I. Na przełomie XIII i XIV wieku miasto, pod panowaniem księcia Kazimierza bytomskiego, przeżywało okres rozkwitu.

Pod obcymi panowaniami (XIV-XVIII w.): W późnym średniowieczu i czasach nowożytnych Bytom często zmieniał przynależność państwową. Po wygaśnięciu lokalnej linii Piastów bytomskich, miasto przechodziło pod panowanie Czech, a później, w wyniku wojen śląskich w 1740 roku, wraz z całym Śląskiem, znalazło się w granicach Królestwa Prus. W 1683 roku w Bytomiu, w drodze na odsiecz Wiedniowi, nocował polski król Jan III Sobieski wraz z orszakiem.

Okres industrializacji (XIX-XX w.): XIX wiek przyniósł dynamiczny rozwój Bytomia, związany z rewolucją przemysłową i bogatymi złożami węgla kamiennego oraz rud cynku i ołowiu. Miasto stało się jednym z największych ośrodków przemysłowych i najludniejszych miast Górnego Śląska. Powstawały liczne kopalnie, huty, a także eleganckie kamienice, które do dziś stanowią o charakterze architektonicznym centrum miasta.

XX wiek i współczesność: Po I wojnie światowej, w wyniku powstań śląskich i plebiscytu, Bytom pozostał w granicach Niemiec (Republiki Weimarskiej), będąc miastem przygranicznym. Ostatecznie, po II wojnie światowej, w 1945 roku, Bytom został włączony do Polski. Po wojnie miasto kontynuowało swoją funkcję jako ważny ośrodek przemysłowy, jednak w ostatnich dziesięcioleciach XX wieku, wraz z upadkiem przemysłu ciężkiego (zwłaszcza zamykaniem kopalń), Bytom mierzy się z nowymi wyzwaniami, dążąc do rewitalizacji i rozwoju w nowych obszarach.

Ciekawostka

W Bytomiu, w trakcie jego historii przemysłowej, funkcjonowało co najmniej kilkanaście kopalń węgla kamiennego.
U szczytu rozwoju górnictwa, w czasach największej prosperity przemysłowej (przełom XIX i XX wieku oraz okres powojenny), w mieście działało jednocześnie 11 kopalń węgla kamiennego oraz 2 huty żelaza.
Łączna liczba kopalń, biorąc pod uwagę te, które istniały w różnych okresach, były łączone lub zmieniały nazwy, jest trudna do precyzyjnego podania jedną liczbą, ale można przyjąć, że w sumie było ich kilkanaście.

Do najbardziej znanych z nich należały:
• KWK "Bobrek"
• KWK "Powstańców Śląskich"
• KWK "Radzionków"
• KWK "Karsten-Zentrum"
• KWK "Łagiewniki"
• KWK "Miechowice"
• KWK "Rozbark"
• KWK "Szombierki"
• KWK "Wielkie Hajduki"

Obecnie żadna z tych kopalń nie prowadzi już wydobycia. Ostatnią, która zakończy działalność około 2026r jest KWK "Bobrek".

Informacje podstawowe

Długie (niem. Langenhagen) – wieś w Polsce położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie stargardzkim, w gminie Chociwel, na Pojezierzu Ińskim, położona 6,5 km na południowy wschód od Chociwla (siedziby gminy) i 26 km na północny wschód od Stargardu (siedziby powiatu).

Strona z informacjami o Długim

Krótki zarys historyczny

Wieś Długie, położona w gminie Chociwel w województwie zachodniopomorskim, ma typową dla Pomorza Zachodniego, długą, agrarną historię, sięgającą średniowiecza.

• Średniowiecze i wczesne wzmianki: Pierwsza pisemna wzmianka o miejscowości (pod niemiecką nazwą Langenhagen) pochodzi z 1478 roku i dotyczy potwierdzenia nadania ziemi rodzinie von Wedlów z Chociwla. Wieś była wówczas podzielona na kilka części, będących w posiadaniu różnych rodów szlacheckich.
• Okres pruski (XVIII w. – 1945 r.): Przez wieki Długie pozostawało pod panowaniem pruskim/niemieckim. W XVIII wieku znaczna część wsi należała do rodziny von Bredow. Miejscowość zachowała charakter rolniczy. Centralnym punktem życia społecznego i religijnego był kościół (obecnie pw. św. Anny), którego cmentarz przykościelny ma korzenie sięgające XV wieku. W wieży kościelnej znajduje się zabytkowy dzwon z 1598 roku.
• Po II wojnie światowej (od 1945 r.): W wyniku zmian granic po II wojnie światowej, Długie znalazło się w granicach Polski, na tzw. Ziemiach Odzyskanych. Dotychczasowa ludność niemiecka została wysiedlona, a na jej miejsce przybyli polscy osadnicy, często z Kresów Wschodnich. Wieś straciła swój poniemiecki charakter, stając się gminą, a później sołectwem w ramach gminy Chociwel. Majątki ziemskie przeszły na własność Skarbu Państwa i funkcjonowały w ramach Państwowych Gospodarstw Rolnych (PGR).
• Współczesność: Po transformacji ustrojowej w 1989 roku, PGR-y upadły, co wymusiło na społeczności lokalnej poszukiwanie nowych ścieżek rozwoju. Obecnie Długie to spokojna wieś, a jej historia jest pielęgnowana m.in. poprzez lokalne inicjatywy i zachowane zabytki, takie jak dwór z lat 70. XIX w. (obecnie w rękach prywatnych) oraz kościół i cmentarz.

Informacje podstawowe

Żary (łac. Sara, Sarove; niem. Sorau; dolnołuż. Žarow) – miasto, będące jednocześnie gminą miejską i siedzibą gminy wiejskiej Żary, zlokalizowane w zachodniej Polsce, w województwie lubuskim, na południowym skraju Wału Trzebnickiego; siedziba powiatu żarskiego.

Według danych GUS na 2021 Żary liczyły 36 004 mieszkańców (największe miasto w polskiej części Łużyc – zwane „stolicą polskich” lub „Wschodnich Łużyc” – i 4. pod względem ludności w województwie).

Strona z informacjami o Żarach

Krótki zarys historyczny

Żary to miasto o ponad 1000-letniej historii, położone w zachodniej Polsce, w województwie lubuskim, którego burzliwe dzieje odzwierciedlają zmiany granic na pograniczu śląsko-łużyckim.

• Początki i średniowiecze (do XIII w.): Początki osadnictwa na terenie Żar sięgają wczesnego średniowiecza. Prawdopodobnie już w X wieku istniał tu gród. Pierwsza wzmianka historyczna pochodzi z 1000 roku, z kroniki Thietmara, która opisuje spotkanie cesarza Ottona III z Bolesławem Chrobrym w Gubinie, gdzie wspomniana jest nazwa Sara (Żary). Prawa miejskie na prawie magdeburskim Żary otrzymały w 1260 roku.
• Zmiana przynależności państwowej (XIV-XVIII w.): Miasto często zmieniało właścicieli i przynależność państwową. Do 1364 roku znajdowało się pod zwierzchnictwem Piastów śląskich, następnie do 1635 roku królów czeskich, a do 1815 roku elektorów saskich. Przez wieki kluczową rolę w historii miasta odgrywały rody szlacheckie, takie jak Dewinowie-Bibersteinowie, a później, od 1558 roku, Promnitzowie, którzy przyczynili się do rozbudowy kompleksu zamkowo-pałacowego.
• Okres pruski i rozwój przemysłowy (XIX w. – 1945 r.): Na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego w 1815 roku, Żary wraz z całymi Dolnymi Łużycami zostały włączone do Prus. W XIX wieku nastąpił rozwój gospodarczy, związany z uprzemysłowieniem i rozbudową infrastruktury kolejowej. Miasto, pod niemiecką nazwą Sorau, stało się ważnym ośrodkiem przemysłu włókienniczego i maszynowego.
• Po II wojnie światowej i współczesność (od 1945 r.): Pod koniec II wojny światowej miasto zostało zniszczone w około 40%. Po zakończeniu wojny, na mocy konferencji poczdamskiej, Żary znalazły się w granicach Polski. Nastąpiło wysiedlenie ludności niemieckiej i osiedlenie się polskich osadników. Miasto stało się ważnym ośrodkiem administracyjnym i przemysłowym w nowo utworzonym województwie lubuskim, a także siedzibą garnizonu wojskowego. Dzisiaj Żary są największym miastem w polskiej części Łużyc i znaczącym ośrodkiem gospodarczym regionu.

Ciekawostka

"Stolica polskich Łużyc": Miasto bywa nazywane stolicą polskich Łużyc. Przez wieki leżało na pograniczu wpływów polskich, serbołużyckich, czeskich, saskich i pruskich, co ukształtowało jego unikalny charakter.

Imponujący kompleks zamkowo-pałacowy: W Żarach znajduje się jeden z największych kompleksów zamkowo-pałacowych w Polsce, należący niegdyś do rodów Dewinów-Bibersteinów, a później Promnitzów. Składa się on z renesansowego zamku (zachowanego w dobrym stanie, z oryginalnym arkadowym dziedzińcem) i barokowego pałacu, który niestety ucierpiał w pożarze i pozostaje w ruinie.

Szlaki legend: Z historią miasta i jego zabytkami związanych jest wiele lokalnych legend (np. o "czarnym rządcy"), które są nawet elementem szlaku turystycznego.

Zdjęcia